คณะเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยขอนแก่น รศ.ดร.วิมลทิพย์ สิงห์เถื่อน อาจารย์ประจำสาขาวิชาเทคโนโลยีธรณี คณะเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยขอนแก่น เปิดเผยข้อมูลเกี่ยวกับปรากฏการณ์น้ำผุดทัพลาวในอำเภอคอนสาร จังหวัดชัยภูมิ ที่มีลักษณะขุ่นขึ้นหลังเหตุการณ์แผ่นดินไหวครั้งใหญ่ (Mandalay Earthquake 2025) เมื่อวันที่ 28 มีนาคม 2568
น้ำผุดทัพลาวตั้งอยู่ในพื้นที่อุทยานธรณีชัยภูมิ ซึ่งเป็นมรดกธรณีที่สำคัญของภาคตะวันออกเฉียงเหนือและมีความโดดเด่นด้าน karst hydrogeology ในระดับสากล โดยหลังเหตุการณ์แผ่นดินไหว พบว่าคุณลักษณะของน้ำผุดมีการเปลี่ยนแปลงไป โดยเฉพาะเรื่องความขุ่นของน้ำ
สาเหตุหลักของการเปลี่ยนแปลงนี้เกิดจากแรงสั่นสะเทือนของแผ่นดินไหวที่ทำให้ดินและตะกอนใต้ดินเคลื่อนตัวและผสมกับน้ำใต้ดิน อนุภาคของดินเหนียว ทราย และตะกอนละเอียดที่สะสมอยู่ใต้ดินถูกพัดพาขึ้นมาตามช่องว่างของชั้นดินและแหล่งน้ำใต้ดิน ทำให้สีของน้ำเปลี่ยนไปและมีความขุ่นมากขึ้น
กลไกทางธรณีวิทยาที่ทำให้น้ำขุ่นขึ้น
- ดินเหลว (Soil Liquefaction) – เมื่อเกิดแรงสั่นสะเทือนอย่างรุนแรง ดินที่อยู่ในสภาวะอิ่มน้ำอาจสูญเสียความแข็งแรงชั่วคราวและมีพฤติกรรมคล้ายของเหลว ส่งผลให้ตะกอนดินถูกดันขึ้นมาตามช่องทางของน้ำใต้ดิน
- การเปลี่ยนแปลงของแรงดันรูพรุน (Pore Water Pressure) – แผ่นดินไหวสามารถส่งผลให้แรงดันน้ำใต้ดินเปลี่ยนแปลงอย่างฉับพลัน โดยเฉพาะในชั้นน้ำบาดาลแบบ confined และ unconfined ซึ่งสามารถดันน้ำขึ้นมาพร้อมพาตะกอนขึ้นสู่ผิวดิน
พื้นที่น้ำผุดทัพลาวมีโครงสร้างทางธรณีวิทยาที่เป็นเอกลักษณ์ โดยภูมิประเทศเป็นลักษณะคาสต์ (karst) ประกอบด้วยหมวดหินผานกเค้า (หินปูนเนื้อดิน) ที่สามารถกักเก็บน้ำใต้ดินได้ดี น้ำใต้ดินจะไหลผ่านช่องว่างในชั้นหินจนกระทั่งไปสัมผัสกับหมวดหินหัวนาคำ (หินดินดานและหินทรายแป้ง) ซึ่งเป็นชั้นหินทึบน้ำ ทำให้น้ำไหลผุดขึ้นมาตามแนวสัมผัสระหว่างชั้นหิน
นอกจากน้ำผุดทัพลาวแล้ว ยังมีแหล่งน้ำผุดอื่น ๆ ในบริเวณอำเภอคอนสาร เช่น น้ำผุดนาเลา น้ำผุดนาวงเดือน ธารน้ำผุดอิงภู และน้ำผุดหินลาด ซึ่งเป็นแหล่งน้ำสำคัญที่ไหลรวมกันเป็นลำห้วยในพื้นที่ตำบลห้วยยาง ดงกลาง และโนนคูณ อำเภอคอนสาร จังหวัดชัยภูมิ
การศึกษาปรากฏการณ์นี้ช่วยให้เข้าใจถึงผลกระทบของแผ่นดินไหวต่อระบบน้ำใต้ดินและเป็นองค์ความรู้ที่สามารถนำไปใช้ในการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำและป้องกันผลกระทบในอนาคตได้อย่างมีประสิทธิภาพ
